Đột quỵ: nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Đột quỵ là một tình trạng y tế nghiêm trọng và nguy hiểm, xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến một phần của não bị gián đoạn hoặc giảm, khiến não không nhận đủ oxy và dưỡng chất. Điều này dẫn đến chết mô não chỉ trong vài phút và có thể gây ra tổn thương vĩnh viễn cho não bộ. Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật ở người lớn và là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong trên toàn cầu. Tuy nhiên, đột quỵ có thể được phòng ngừa và điều trị nếu phát hiện sớm và kịp thời.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa đột quỵ, giúp bạn bảo vệ sức khỏe của mình và người thân.

### 1. **Đột Quỵ Là Gì?

Đột quỵ xảy ra khi lưu lượng máu đến não bị gián đoạn hoặc giảm đột ngột, gây ra cái chết của các tế bào não. Có hai loại đột quỵ chính:

- **Đột quỵ thiếu máu cục bộ**: Chiếm khoảng 85% các trường hợp đột quỵ. Loại đột quỵ này xảy ra khi các động mạch cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn hoặc thu hẹp do cục máu đông hoặc mảng bám xơ vữa tích tụ.
- **Đột quỵ xuất huyết**: Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, khiến máu chảy vào mô não xung quanh. Nguyên nhân phổ biến nhất của đột quỵ xuất huyết là cao huyết áp không được kiểm soát.

Ngoài ra, còn có một loại tình trạng tương tự gọi là **thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA)**, hay còn gọi là "cơn đột quỵ nhỏ", xảy ra khi có sự gián đoạn ngắn hạn của dòng máu đến não. Mặc dù các triệu chứng thường biến mất trong vòng vài phút hoặc vài giờ, nhưng TIA là dấu hiệu cảnh báo cho nguy cơ đột quỵ chính thức trong tương lai.

### 2. **Nguyên Nhân Gây Đột Quỵ**

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra đột quỵ, bao gồm các yếu tố liên quan đến lối sống, bệnh lý tim mạch và các yếu tố di truyền. Dưới đây là những nguyên nhân chính:

#### a. **Xơ vữa động mạch**

Xơ vữa động mạch là nguyên nhân phổ biến nhất gây đột quỵ thiếu máu cục bộ. Khi mảng bám (cholesterol và chất béo) tích tụ trong các động mạch, nó làm hẹp hoặc tắc nghẽn lưu thông máu đến não, gây ra đột quỵ.

#### b. **Cục máu đông**

Cục máu đông hình thành trong các động mạch cung cấp máu cho não có thể gây tắc nghẽn và ngăn chặn dòng máu, dẫn đến đột quỵ. Cục máu đông có thể xuất phát từ động mạch bị hẹp hoặc từ tim khi có các tình trạng bệnh lý như rung nhĩ (rối loạn nhịp tim).

#### c. **Cao huyết áp**

Cao huyết áp làm tăng nguy cơ đột quỵ xuất huyết do áp lực cao có thể làm tổn thương hoặc vỡ các mạch máu trong não. Đây là nguyên nhân chính gây đột quỵ xuất huyết.

#### d. **Rối loạn nhịp tim (rung nhĩ)**

Rung nhĩ làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim. Những cục máu đông này có thể di chuyển qua mạch máu và gây tắc nghẽn trong não, dẫn đến đột quỵ.

#### e. **Phình động mạch não**

Phình động mạch là tình trạng mạch máu trong não bị phình ra do thành mạch yếu. Nếu phình động mạch vỡ, máu sẽ tràn vào não, gây ra đột quỵ xuất huyết.

#### f. **Các yếu tố nguy cơ khác**

Ngoài những nguyên nhân chính, các yếu tố nguy cơ khác có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ bao gồm:
- **Bệnh tiểu đường**: Tiểu đường làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các vấn đề tim mạch khác.
- **Hút thuốc lá**: Hút thuốc làm tổn thương mạch máu và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
- **Béo phì và ít vận động**: Cả hai yếu tố này đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.
- **Sử dụng rượu bia quá mức**: Rượu có thể làm tăng huyết áp và gây hại cho mạch máu, làm tăng nguy cơ đột quỵ.

### 3. **Triệu Chứng Đột Quỵ**

Triệu chứng của đột quỵ xuất hiện đột ngột và có thể khác nhau tùy thuộc vào phần não bị ảnh hưởng. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến của đột quỵ:

#### a. **Mặt**

- **Yếu cơ mặt**: Một bên mặt có thể bị xệ, đặc biệt khi người bệnh cố gắng cười. Mặt có thể bị tê hoặc không thể cử động.

#### b. **Tay**

- **Yếu hoặc tê ở cánh tay**: Người bệnh có thể không thể nâng cả hai cánh tay lên đều nhau do một cánh tay bị yếu hoặc tê.

#### c. **Nói**

- **Khó khăn trong việc nói**: Người bị đột quỵ có thể nói lắp bắp, không rõ lời, hoặc hoàn toàn không thể nói. Họ cũng có thể gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ.

#### d. **Các triệu chứng khác**

- **Khó thở hoặc chóng mặt**: Cảm giác chóng mặt, buồn nôn hoặc khó thở có thể là dấu hiệu của đột quỵ.
- **Mất thị lực**: Một số người có thể mất thị lực ở một hoặc cả hai mắt.
- **Đau đầu dữ dội**: Cơn đau đầu đột ngột và nghiêm trọng, không rõ nguyên nhân, có thể là dấu hiệu của đột quỵ xuất huyết.

Nếu bạn hoặc ai đó xung quanh bạn xuất hiện các dấu hiệu của đột quỵ, hãy hành động ngay lập tức bằng cách gọi cấp cứu. Điều trị kịp thời có thể giúp giảm thiểu tổn thương não và cải thiện khả năng hồi phục.

### 4. **Cách Điều Trị Đột Quỵ**

Đột quỵ là tình trạng y tế khẩn cấp, và việc điều trị nhanh chóng là cực kỳ quan trọng để giảm thiểu tổn thương não và nguy cơ tử vong. Các phương pháp điều trị đột quỵ bao gồm:

#### a. **Điều trị đột quỵ thiếu máu cục bộ**

Trong trường hợp đột quỵ thiếu máu cục bộ, mục tiêu chính của điều trị là khôi phục lưu lượng máu đến não càng nhanh càng tốt:

- **Thuốc tan cục máu đông (thrombolytics)**: Thuốc tPA (tissue plasminogen activator) được sử dụng để làm tan cục máu đông và khôi phục dòng máu. Thuốc này cần được tiêm trong vòng 3-4,5 giờ kể từ khi triệu chứng bắt đầu để đạt hiệu quả cao nhất.
- **Can thiệp động mạch**: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện thủ thuật can thiệp động mạch để loại bỏ cục máu đông. Phương pháp này thường được thực hiện trong vòng 6-24 giờ kể từ khi triệu chứng khởi phát.

#### b. **Điều trị đột quỵ xuất huyết**

Trong trường hợp đột quỵ xuất huyết, việc điều trị tập trung vào việc kiểm soát chảy máu và giảm áp lực lên não:

- **Phẫu thuật**: Nếu có sự chảy máu lớn hoặc phình động mạch vỡ, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật để cầm máu hoặc sửa chữa mạch máu.
- **Điều trị hạ áp lực nội sọ**: Các phương pháp điều trị khác bao gồm sử dụng thuốc hoặc can thiệp y tế để giảm áp lực lên não và ngăn ngừa tổn thương não thêm.

#### c. **Phục hồi sau đột quỵ**

Sau khi qua giai đoạn nguy kịch, người bị đột quỵ cần phải tham gia vào quá trình phục hồi chức năng. Quá trình này có thể bao gồm:

- **Vật lý trị liệu**: Giúp phục hồi chức năng vận động và tăng cường sức mạnh cho các cơ yếu hoặc tê liệt.
- **Ngôn ngữ trị liệu**: Giúp cải thiện khả năng nói và hiểu ngôn ngữ ở những người bị tổn thương não liên quan đến chức

năng ngôn ngữ.
- **Trị liệu nghề nghiệp**: Giúp người bệnh học lại các kỹ năng hàng ngày như ăn uống, mặc quần áo và tắm rửa.

### 5. **Phòng Ngừa Đột Quỵ**

Phòng ngừa đột quỵ là điều rất quan trọng, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa đột quỵ hiệu quả:

#### a. **Kiểm soát huyết áp**

Cao huyết áp là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ, đặc biệt là đột quỵ xuất huyết. Hãy thường xuyên kiểm tra huyết áp và thực hiện các biện pháp kiểm soát như giảm tiêu thụ muối, tập thể dục đều đặn và dùng thuốc nếu cần.

#### b. **Quản lý cholesterol**

Kiểm soát mức cholesterol trong máu thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và sử dụng thuốc giảm cholesterol (nếu cần) có thể giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và đột quỵ.

#### c. **Ngừng hút thuốc và giảm tiêu thụ rượu**

Hút thuốc và tiêu thụ rượu quá mức làm tăng nguy cơ đột quỵ. Ngừng hút thuốc và giảm thiểu tiêu thụ rượu bia sẽ giúp bảo vệ sức khỏe mạch máu.

#### d. **Duy trì cân nặng hợp lý và tập thể dục đều đặn**

Thừa cân và béo phì làm tăng nguy cơ đột quỵ. Duy trì cân nặng hợp lý và tham gia hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày sẽ giúp bạn kiểm soát các yếu tố nguy cơ liên quan đến đột quỵ.

#### e. **Kiểm soát bệnh tiểu đường**

Tiểu đường làm tăng nguy cơ đột quỵ. Hãy kiểm soát đường huyết bằng cách tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

#### f. **Theo dõi sức khỏe định kỳ**

Khám sức khỏe định kỳ và thực hiện các xét nghiệm cần thiết giúp phát hiện sớm các vấn đề về tim mạch, huyết áp và cholesterol, từ đó có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

### **Kết Luận**

Đột quỵ là một tình trạng khẩn cấp có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, với sự hiểu biết và các biện pháp phòng ngừa thích hợp, chúng ta có thể giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe tim mạch. Hãy bắt đầu bằng cách kiểm soát các yếu tố nguy cơ như huyết áp, cholesterol, tiểu đường và duy trì lối sống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ đột quỵ và sống khỏe mạnh hơn.

---

Hy vọng bài viết đã cung cấp đầy đủ thông tin về đột quỵ. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào hoặc cần thêm thông tin chi tiết, hãy liên hệ ngay để được tư vấn thêm!